Hemowa postać żelaza znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego (w formie jonów Fe2+), przy czym jest łatwo przyswajalna, a proces ten w znacznym stopniu nie zależy od innych składników pokarmowych.

Z kolei postać niehemowa (jony Fe3+), słabo wchłaniana, występującej głównie w produktach pochodzenia roślinnego. Ze względu na jej niską biodostępność, żelazo Fe3+ musi zostać zredukowane w świetle jelita do Fe2+, co umożliwi wchłonięcie tego pierwiastka przez enterocyty (komórki jelita cienkiego). Dlatego też proces ten jest w znacznym stopniu uzależniony od innych ułatwiających tą redukcję składników pokarmowych występujących w danym pożywieniu.

Mięso
Najlepszymi źródłami żelaza hemowego są: mięso czerwone oraz białe, ryby, jak również owoce morza, czyli produkty, których w hemochromatozie należy raczej unikać. Ponadto białka mięsa mają korzystny wpływ na wchłanianie żelaza nie tylko w nim zawartego, ale równocześnie spożywanego żelaza niehemowego. Czyli połączenie w jednym posiłku np. drobiu z warzywami szczególnie bogatymi w żelazo Fe3+ zwiększy wchłanianie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego.

Soja i jej przetwory
Soja teoretycznie stanowi bogate źródło żelaza, ale ze względu na dużą zawartość fitynianów jest ono trudno wchłaniane z pożywienia. Natomiast, jeśli tą samą soję poddamy procesowi fermentacji, to wówczas uzyskane z niej produkty (sos sojowy, pasta miso, tempeh) mogą stać się źródłem dobrze wchłanianego żelaza (choć nie wszystkie badania to potwierdzają).

Zboża i produkty zbożowe
W hemochromatozie należy uważać na spożywanie chleba na zakwasie, ponieważ długotrwała fermentacja ciasta umożliwia rozkład fitynianów, a tym samym zwiększa biodostępność żelaza niehemowego (Fe3+).

O pozostałych produktach z tabeli opowiem już wkrótce.

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak okazuje się, że jego nadmiar jest dla nas silnie toksyczny i może przyczynić się do wielu dolegliwości zdrowotnych. Organizm pozbawiony prawidłowej regulacji kontroli ilości żelaza w organizmie wchłania w nadmiarze ten pierwiastek z pożywienia, z równoczesnym odkładaniem go w miąższu komórek różnych tkanek. W ten sposób rozwijająca się hemochromatoza przyczynia się do uszkodzenia struktury, a w konsekwencji do upośledzenia funkcji ważnych narządów (wątroby, nerek, serca, trzustki, a nawet mózgu). Ponadto, nadmiar skumulowanego żelaza w organizmie doprowadza również do stresu oksydacyjnego bardzo negatywnie wpływającego na cały nasz organizm.

Wyróżniamy hemochromatozę:

• pierwotną (czyli dziedziczną, będącą następstwem defektu genetycznego),
• wtórną do innych chorób (związaną z takimi stanami patologicznymi, które przyczyniają się do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie - tabela 1).

Żelazo, wbrew pozorom, jest szeroko rozpowszechnionym pierwiastkiem w przyrodzie. Występuje niemal we wszystkich produktach spożywczych, a żeby nie było zbyt prosto - dodatkowo w różnych ilościach i w dwóch postaciach: hemowej oraz niehemowej. Ale o tym jutro...