Owoce
Powinno unikać się np. spożywania płatków owsianych łącznie z owocami, sokami owocowymi, ponieważ zawarta w nich witamina C oraz kwasy owocowe (np. kwas jabłkowy) zredukują żelazo F2+ do Fe3+, co spowoduje, że organizm osoby cierpiącej na hemochromatozę zaabsorbuje więcej żelaza.

Błonnik pokarmowy oraz fityniany
Warto pamiętać, że hamujące działanie błonnika pokarmowego oraz fitynianów we wchłanianiu żelaza można osłabić poprzez zakwaszenie pokarmu (fermentacja, dodatek witaminy C, owoców, soków owocowych).

Czyli np. sałaty nie skrapiamy sokiem z cytryny lub nie popijamy żadnym sokiem owocowym, ponieważ spowoduje to osłabienie “ochronnego” działania błonnika pokarmowego oraz fitynianów, jak również redukcję żelaza Fe2+ do Fe3+, a tym samym zwiększy przyswajalność całkowitego żelaza zawartego w danej potrawie.

Warzywa
Wysoka zawartość żelaza w produkcie nie zawsze oznacza, że jest on dobrym źródłem tego pierwiastka, którego, pamiętajmy, biodostępność zależy m. in. od czynników występujących równocześnie w danym produkcie/potrawie (fityniany, szczawiany). I tak np: szpinak wbrew pozorom, mimo, że jest bogaty w żelazo, zawiera równie dużo szczawianów, które ograniczają wchłanianie tego pierwiastka. Niestety, ten sam szpinak podany z mięsem, bądź z dodatkiem soku z cytryny, stanie się bombą dobrze przyswajalnego żelaza Fe2+.

Żeliwne naczynia
Gotowanie w żeliwnych naczyniach (żeliwne kociołki stosowane podczas biesiadowania przy ognisku, patelnie, garnki żeliwne) zwiększa zawartość żelaza w pokarmie.

Obróbka żywności
Obróbka termiczna żywności może powodować straty zawartości żelaza w produkcie. Z kolei przechowywanie żywności w puszkach może zwiększyć w niej zawartość tego pierwiastka. 

Zasięgnij porady u doświadczonego dietetyka, aby przy okazji redukowania żelaza z diety, nie spowodować innych niedoborów/nadmiarów w organizmie, które z biegiem czasu mogą doprowadzić do rozwinięcia się innych chorób.

Hemowa postać żelaza znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego (w formie jonów Fe2+), przy czym jest łatwo przyswajalna, a proces ten w znacznym stopniu nie zależy od innych składników pokarmowych.

Z kolei postać niehemowa (jony Fe3+), słabo wchłaniana, występującej głównie w produktach pochodzenia roślinnego. Ze względu na jej niską biodostępność, żelazo Fe3+ musi zostać zredukowane w świetle jelita do Fe2+, co umożliwi wchłonięcie tego pierwiastka przez enterocyty (komórki jelita cienkiego). Dlatego też proces ten jest w znacznym stopniu uzależniony od innych ułatwiających tą redukcję składników pokarmowych występujących w danym pożywieniu.

Mięso
Najlepszymi źródłami żelaza hemowego są: mięso czerwone oraz białe, ryby, jak również owoce morza, czyli produkty, których w hemochromatozie należy raczej unikać. Ponadto białka mięsa mają korzystny wpływ na wchłanianie żelaza nie tylko w nim zawartego, ale równocześnie spożywanego żelaza niehemowego. Czyli połączenie w jednym posiłku np. drobiu z warzywami szczególnie bogatymi w żelazo Fe3+ zwiększy wchłanianie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego.

Soja i jej przetwory
Soja teoretycznie stanowi bogate źródło żelaza, ale ze względu na dużą zawartość fitynianów jest ono trudno wchłaniane z pożywienia. Natomiast, jeśli tą samą soję poddamy procesowi fermentacji, to wówczas uzyskane z niej produkty (sos sojowy, pasta miso, tempeh) mogą stać się źródłem dobrze wchłanianego żelaza (choć nie wszystkie badania to potwierdzają).

Zboża i produkty zbożowe
W hemochromatozie należy uważać na spożywanie chleba na zakwasie, ponieważ długotrwała fermentacja ciasta umożliwia rozkład fitynianów, a tym samym zwiększa biodostępność żelaza niehemowego (Fe3+).

O pozostałych produktach z tabeli opowiem już wkrótce.

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak okazuje się, że jego nadmiar jest dla nas silnie toksyczny i może przyczynić się do wielu dolegliwości zdrowotnych. Organizm pozbawiony prawidłowej regulacji kontroli ilości żelaza w organizmie wchłania w nadmiarze ten pierwiastek z pożywienia, z równoczesnym odkładaniem go w miąższu komórek różnych tkanek. W ten sposób rozwijająca się hemochromatoza przyczynia się do uszkodzenia struktury, a w konsekwencji do upośledzenia funkcji ważnych narządów (wątroby, nerek, serca, trzustki, a nawet mózgu). Ponadto, nadmiar skumulowanego żelaza w organizmie doprowadza również do stresu oksydacyjnego bardzo negatywnie wpływającego na cały nasz organizm.

Wyróżniamy hemochromatozę:

• pierwotną (czyli dziedziczną, będącą następstwem defektu genetycznego),
• wtórną do innych chorób (związaną z takimi stanami patologicznymi, które przyczyniają się do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie - tabela 1).

Żelazo, wbrew pozorom, jest szeroko rozpowszechnionym pierwiastkiem w przyrodzie. Występuje niemal we wszystkich produktach spożywczych, a żeby nie było zbyt prosto - dodatkowo w różnych ilościach i w dwóch postaciach: hemowej oraz niehemowej. Ale o tym jutro...